اخلاق به‌عنوان تنظیم‌کننده روابط میان انسان‌ها،همواره از اهمیت بسیاری برخوردار بوده است. در مدیریت نیز این ساز و کار درونی، بدون آن‌که نیاز به اهرم‌های بیرونی داشته باشد، قادر است عملکردهای اخلاقی را به وجود آورد. نقش اخلاق در عملکردها و رفتارها، در تصمیم‌گیری‌ها و انتخاب‌ها، و در برخوردها و ارتباطات مهم و تعیین‌کننده است و از این‌رو است که امروزه بحث اخلاقیات و مدیریت یکی از مباحث عمده رشته مدیریت گردیده است.
اخلاق معادل واژه moral ،در لغت به معنی خوی، رفتار عادت شده و مزاج به کار رفته است که گاهی آن را وصف حالت یا رفتار می‌دانیم که در این مفهوم به حالت درونی و ملکه نفسانی اطلاق می‌شود و گاهی نیز مراد ما از آن دانش نظام‌مند ethics است.در این کاربرد، اخلاق علمی است که از خوب و بد بحث می‌کند .
چند تعریف ارائه شده از اخلاق در متون مدیریتی به شرح زیر است:
اخلاق الگوی ارتباطی مبتنی بر رعایت حقوق طرف ارتباط است.به دیگر سخن،اخلاق مسئولیت‌پذیری در قبال حقوق افراد است .
اخلاقیات به‌عنوان سیستمی از ارزش‌ها و باید و نبایدها تعریف می‌شود که براساس آن نیک‌وبدهای سازمان مشخص می‌گردند و عمل بد از خوب متمایز می‌شود .
ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس ، اﺧﻼق سازمانی نیز ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از: ﻣﻘﺮرات، اﺳﺘﺎﻧﺪاردﻫﺎ ، ﻛﺪﻫﺎ و ﻳﺎ اﺻﻮﻟﻲ ﻛﻪ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ های ﻻزم ﺑﺮای رﻓﺘﺎرﻫﺎی درﺳﺖ اﺧﻼﻗﻲ و وﺟﺪاﻧﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ درﺳﺘﻜﺎری در شرایط ﺧﺎص ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﻓﺮاﻫﻢ می سازند
اﺧﻼق ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ اﺳﺖ: ﻛﺎرﺑﺮد ارزشﻫﺎ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﻲ، ﻓﺮآیند ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻄﺮح در اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت اﺧﻼﻗﻲ و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت و رﻓﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻨﺘﺞ از ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎی ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ .
بنابراین سازمان اخلاقی، سازمانی است که نسبت به مسئولیت خود در قبال حقوق طبیعی و قراردادی همه عناصر محیط (اعم از محیط داخلی و خارجی، مستقیم و غیرمستقیم) آگاه و پایبند است. داشتن منشور چندوجهی اخلاق حرفه ای و ممیزی اخلاقی تصمیم های مدیریتی از مهم ترین شرایط پای بندی به مسئولیت های اخلاقی است.
اخلاق سازمان را می توان در پنج وجه دسته بندی نمود، به عبارتی سازمان ها در پنج حوزه می بایستی به اخلاقیات توجه داشته باشند:
مشتریان، کارکنان، تامین کنندگان و سهامداران و جامعه
از جمله باید های اخلاقی در حوزه مشتریان عبارتند از:
– پای بندی به تعهدات
– انصاف و قسط
-صداقت و صراحت
-خدمات پیش از فروش، خدمات حین فروش و خدمات پس از فروش
– حفظ حریم شخصی، رازداری و امانت داری
– سرعت در تحویل کالا و ارائه خدمات
-تحویل به موقع و بی عیب کالا
-نقدپذیری نسبت به اعتراض مشتریان
-اطلاع رسانی در خصوص کالا، زمان و نحوه تحویل، ابعاد و مشخصات کالا.
همچنین سازمان ها علاوه بر اصول اخلاقی یاد شده به نبایدهایی نیز محدودند. این نبایدها در جهت حمایت و حفظ حقوق مشتریان و جلوگیری از فریب کاری و ظلم به مشتری است. این نبایدها با رهیافت اخلاقی به کار برده می شود:
– زیان رساندن به مشتری
– تبعیض و رانت خواری
– فریب دادن مشتری از طریق پنهان ساختن مشخصات کالا
-فریب از طریق در آمیختن کالای کم ارزش
-گران فروشی از طریق مشتریان دروغین
– کم فروشی
-فریب از طریق اطلاع رسانی
-گران فروشی .
در بخش دوم این گفتار به سایر حوزه هایی که اخلاق سازمانی در آنها ساری و جاری می شود می پردازیم.
پایان بخش اول
نویسنده: مهدی ترکمان، محقق و مشاور برندسازی و بازاریابی
